Guzowatość korzeni, znana również jako narośla korzeniowe lub brodawki korzeniowe, to choroba roślin wywoływana przez bakterie z rodzaju Agrobacterium. Choć termin ten może brzmieć groźnie, jest to schorzenie, z którym ogrodnicy i rolnicy spotykają się od dawna. Zrozumienie przyczyn, objawów i metod radzenia sobie z guzowatością korzeni jest kluczowe dla utrzymania zdrowia roślin i zapewnienia obfitych plonów.
Co powoduje guzowatość korzeni?
Głównym sprawcą guzowatości korzeni są bakterie Agrobacterium tumefaciens (obecnie klasyfikowane jako Agrobacterium radiobacter). Bakterie te posiadają niezwykłą zdolność do przenoszenia fragmentu swojego DNA, zwanego plazmidem Ti, do komórek roślinnych. Plazmid ten zawiera geny odpowiedzialne za niekontrolowany wzrost komórek, co prowadzi do powstawania charakterystycznych narośli.
Infekcja zazwyczaj następuje poprzez uszkodzenia mechaniczne korzeni, na przykład podczas sadzenia, przesadzania, pielenia lub przez szkodniki glebowe. Bakterie znajdują w tych miejscach dogodne warunki do wnikania do tkanki roślinnej. Raz wniknięte, plazmid Ti integruje się z genomem rośliny, indukując produkcję hormonów wzrostu – auksyn i cytokinin – co skutkuje niekontrolowanym podziałem komórek i tworzeniem guzów.
Jak rozpoznać guzowatość korzeni? Objawy na roślinach
Najbardziej charakterystycznym objawem guzowatości korzeni są nierównomierne, guzowate narośla o różnej wielkości, które pojawiają się na korzeniach, szyjce korzeniowej, a czasem nawet na łodygach i liściach roślin. Guzy te mogą być początkowo gładkie i białawe, z czasem stają się twardsze, zdrewniałe i ciemnieją. Ich kształt jest nieregularny, przypominający kalafior lub brokuł.
Oprócz widocznych guzów, choroba może objawiać się również innymi symptomami, które często są mniej specyficzne i mogą być mylone z niedoborami pokarmowymi lub innymi chorobami:
- Osłabienie wzrostu rośliny: Narośle na korzeniach utrudniają pobieranie wody i składników odżywczych z gleby, co prowadzi do zahamowania wzrostu, zmniejszenia wigoru i ogólnego osłabienia rośliny.
- Zasychanie liści: Z powodu ograniczonego dostępu do wody i minerałów, liście mogą żółknąć, więdnąć i przedwcześnie opadać.
- Zmniejszona produktywność: Rośliny dotknięte guzowatością korzeni często wytwarzają mniej kwiatów i owoców, a te, które się pojawią, mogą być mniejsze i gorszej jakości.
- Zwiększona podatność na inne choroby: Osłabione rośliny są bardziej narażone na infekcje innymi patogenami.
Gatunki roślin najbardziej narażone na guzowatość korzeni
Guzowatość korzeni jest chorobą bardzo powszechną i dotykającą szerokie spektrum gatunków roślin. Szczególnie wrażliwe są rośliny z rodziny różowatych (Rosaceae), do której należą między innymi:
- Drzewa owocowe: jabłonie, grusze, wiśnie, śliwy, brzoskwinie, morele.
- Krzewy ozdobne: róże, forsycje, krzewuszki, tamaryszki.
- Warzywa: buraki, marchew, ziemniaki, pomidory, papryka, ogórki, rośliny strączkowe.
- Rośliny jagodowe: maliny, jeżyny, porzeczki, agrest.
Choroba może również atakować rośliny zielne, zioła, a nawet niektóre gatunki iglaste. Szeroki zakres żywicieli sprawia, że utrzymanie higieny w ogrodzie i na plantacji jest niezwykle ważne.
Jak zapobiegać i zwalczać guzowatość korzeni?
Skuteczne zapobieganie jest kluczem do walki z guzowatością korzeni, ponieważ trudno jest całkowicie wyeliminować bakterie z gleby, gdy już się tam znajdą. Oto najważniejsze metody zapobiegania i ograniczania rozwoju choroby:
- Stosowanie zdrowego materiału sadzeniowego: Upewnij się, że kupujesz sadzonki z renomowanych szkółek, które gwarantują wolność od chorób. Dokładnie obejrzyj korzenie przed posadzeniem.
- Unikanie uszkodzeń korzeni: Podczas wszelkich prac w ogrodzie staraj się minimalizować uszkodzenia mechaniczne systemu korzeniowego roślin.
- Higiena narzędzi: Regularnie dezynfekuj narzędzia ogrodnicze, takie jak łopaty, sekatory czy szpadle, szczególnie po pracy z chorymi roślinami.
- Płodozmian: Unikaj sadzenia tych samych gatunków roślin w tym samym miejscu rok po roku. Wprowadzenie płodozmianu pomaga zmniejszyć nagromadzenie patogenów w glebie.
- Usuwanie chorych roślin: Zainfekowane rośliny należy jak najszybciej usunąć z ogrodu i zniszczyć (najlepiej spalić), aby zapobiec rozprzestrzenianiu się bakterii.
- Biologiczne metody zwalczania: W niektórych przypadkach można zastosować preparaty zawierające niepatogenne szczepy bakterii Agrobacterium radiobacter, które konkurują z patogennymi formami o miejsce na korzeniach. Preparaty te często są dostępne w formie zanurzenia korzeni sadzonek przed posadzeniem.
- Unikanie nadmiernego nawożenia azotem: Nadmiar azotu może sprzyjać rozwojowi bakterii. Stosuj nawozy z umiarem, zgodnie z potrzebami rośliny.
W przypadku zauważenia pierwszych objawów, usunięcie guzów zazwyczaj nie jest skuteczne, ponieważ bakterie już wniknęły głębiej w tkankę. Najlepszym rozwiązaniem jest profilaktyka i eliminacja chorych okazów.
Dodaj komentarz